Op 1 januari 2024 is de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) in werking getreden. Vanaf 1 januari geldt de wet voor nieuwe bouwwerken in gevolgklasse 1. Dat zijn bouwwerken met een laag risico.

Het doel van de Wkb is het verhogen van de kwaliteit van bouwwerken. Tot 1 januari 2024 controleerde de gemeente vooraf of een bouwplan aan de bouwtechnische regels voldoet. Na invoering van de Wkb wordt dit gedaan door een onafhankelijke partij. Deze partij noemen we een kwaliteitsborger. Wie vanaf 1 januari 2024 een nieuwbouwplan heeft, moet zelf een kwaliteitsborger inhuren. 

Stapsgewijs over op de Wkb

De Wkb geldt niet direct voor alle gebouwen, maar gaat in fases in. De wet geldt eerst voor nieuw op te richten gebouwen in gevolgklasse 1. Dit zijn gebouwen met beperkt risico, zoals woningen en eenvoudige bedrijfspanden. Gaat er iets mis met de bouw, dan zijn de gevolgen voor de bewoner of gebruiker in verhouding minder groot dan bijvoorbeeld een ziekenhuis. Of je bouwplan onder de Wkb valt, kun je nagaan via het Omgevingsloket. Verbouw van gebouwen in gevolgklasse 1 vallen voorlopig nog niet onder de Wkb.

Bouwwerken in gevolgklasse 1

De Wkb geldt voorlopig alleen voor bouwwerken in gevolgklasse 1. Dit zijn bouwwerken met een laag risico. Het gaat om:

• op de grond gebouwde woningen, ook met bijvoorbeeld garage en kantoor aan huis
• woonboten
• vakantiewoningen
• bedrijfsgebouwen van maximaal 2 verdiepingen, ook met een klein kantoor of kleine kantine
• aanbouwen aan overige gebruiksfuncties van maximaal 2 bouwlagen, bijvoorbeeld een magazijn bij een winkel
• kleine fiets- en voetgangersbruggen van maximaal 20 meter die niet over een rijksweg of provinciale weg liggen
• andere bouwwerken van maximaal 20 meter hoog, zoals masten en antennes.

De volgende bouwwerken vallen niet onder de Wkb:

• Rijksmonumenten, provinciale monumenten en gemeentelijke monumenten
• bouwwerken waarbij een milieuvergunning of vergunning/melding brandveilig gebruik nodig is
• bouwactiviteiten waarbij er sprake is van een gelijkwaardige oplossing voor brand- of constructieve veiligheid, inclusief toepassing NEN 6060 en 6079.

Bekijk voorbeelden van verschillende situaties op de factsheet van de VNG. 

Bouwmelding en kwaliteitsborger

Wil je gaan bouwen? Dan moet je nagaan of je plan past binnen het omgevingsplan. Hier kunnen regels in staan die het bouwen verbieden. In sommige gevallen is een omgevingsvergunning nodig voor een omgevingsplanactiviteit. Het omgevingsplan is te vinden in Regels op de kaart - Omgevingswet.

Voor bepaalde eenvoudige bouwwerken verdwijnt de technische bouwvergunning. In plaats daarvan doe je een bouwmelding. Ook zet je een kwaliteitsborger in. De kwaliteitsborger is een onafhankelijke partij die de kwaliteit van bouwwerken controleert. De kwaliteitsborger controleert voor en tijdens de bouw of het bouwplan voldoet aan de regels. Deze regels gaan bijvoorbeeld over funderingen, brandveiligheid en energiegebruik. Zoek een kwaliteitsborger in het landelijk register.

Stappenplan

Voor nieuwe bouwwerken in gevolgklasse 1 moet je vanaf 1 januari 2024 een aantal stappen volgen.

Stap 1: Nieuw initiatief onder de Wkb

Je hebt een bouwplan dat onder de Wkb valt.

Stap 2: Vooroverleg (niet verplicht)

Vraag een vooroverleg / conceptverzoek aan als je je plannen vooraf wil laten toetsen.

Stap 3: Kwaliteitsborger inhuren

Je huurt zelf een kwaliteitsborger in. Je kunt zoeken in het register instrumenten kwaliteitsborging. Daar vind je een lijst met kwaliteitsborgers en instrumenten. Een instrument is een goedgekeurde werkwijze die de kwaliteitsborger gebruikt om de bouw te controleren. De kwaliteitsborger stelt een risicobeoordeling en borgingsplan op.

Stap 4: Omgevingsplanactiviteit aanvragen

Minimaal 8 weken voor de start van de bouwactiviteiten vraag je een omgevingsvergunning voor een omgevingsplanactiviteit bij de gemeente aan. Dit doe je via het Omgevingsloket. De omgevingsvergunning is niet in alle gevallen nodig. In het Omgevingsloket kun je een vergunningcheck doen. 

Stap 5: Bouwmelding indienen

Minimaal 4 weken voor de start van de bouwactiviteiten dien je via het Omgevingsloket een bouwmelding in. Hierbij geef je aan:

• dat het gaat om een bouwwerk in gevolgklasse 1
• wie de kwaliteitsborger is
• welk instrument wordt gebruikt.

Ook lever je het borgingsplan en de risicobeoordeling in die de kwaliteitsborger heeft opgesteld.

Stap 6: Start bouwwerkzaamheden

Minimaal 2 dagen voor de start van de bouwactiviteiten geef je via het Omgevingsloket de startdatum van de bouw door.

Stap 7: Controle door de kwaliteitsborger

Tijdens de bouw controleert de kwaliteitsborger:

• de bouw van het bouwwerk
• of aan de inhoud van het borgingsplan wordt voldaan.

Stap 8: Controle door de gemeente

De gemeente kan tijdens de bouw controleren en waar nodig handhaven.

Stap 9: Gereedmelding

Minimaal 2 weken voor je het gebouw gaat gebruiken, dien je via het Omgevingsloket in:

• gereedmelding
• verklaring van de kwaliteitsborger.

Stap 10: Gebouw gebruiken

Binnen 2 weken hoor je of de gereedmelding en verklaring van de kwaliteitsborger akkoord zijn door de gemeente. Bij akkoord mag je het bouwwerk in gebruik nemen.

Let op: Bijzondere lokale omstandigheden

Soms is er op de plek waar gebouwd wordt iets bijzonders aan de hand, wat gevolgen kan hebben voor de technische bouwkwaliteit van een gebouw. Dit noemen we een bijzondere lokale omstandigheid. De kwaliteitsborger moet hier rekening mee houden in de risicobeoordeling en het borgingsplan.
Deze lijst is niet volledig. Naast deze lijst moet ook worden gekeken naar de regels en voorschriften in het Omgevingsplan en de aanwijzingen in de vergunning. Bekijk de bijzondere lokale omstandigheden in de gemeente Olst-Wijhe.

Veranderingen voor aannemers

Door de invoering van de Wkb wordt de positie van opdrachtgevers versterkt. Er verandert veel voor aannemers:

• De aannemer moet de opdrachtgever bij oplevering van een bouwwerk een opleverdossier geven.
• De aannemer is verplicht om particuliere opdrachtgevers bij nieuwbouw te informeren over hoe hij verzekerd is.
• Het opschortingsrecht (de 5%-regeling) bij particuliere opdrachtgevers wordt aangepast.
• Er worden extra eisen gesteld aan de waarschuwingsplicht van de aannemer bij bouwwerken. Deze waarschuwing moet duidelijk, schriftelijk en op tijd zijn.
• De aannemer wordt ook na oplevering verantwoordelijk voor gebreken.

Deze wijzigingen gelden voor alle bouwactiviteiten waarvoor een aannemingsovereenkomst is gesloten. Zorg dat je als aannemer goed voorbereid bent op de Wkb. Lees Wet kwaliteitsborging (Bouwend Nederland).  

Meer informatie

• Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Eerste kamer)
• Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Informatiepunt voor de Leefomgeving)
• Meer toezicht in de bouw via de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Rijksoverheid.nl)
• Kwaliteitsborging voor het bouwen (Stichtingibk.nl)
• Factsheet bouwen onder de Wkb